Tại sao Bác Hồ lại chọn ngày 2/9 để đọc Tuyên ngôn Độc lập
Ngày 2 tháng 9 năm 1945, tại Quảng trường Ba Đình – Hà Nội, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã thay mặt Chính phủ lâm thời long trọng đọc bản Tuyên ngôn Độc lập, khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Đây là một sự kiện lịch sử trọng đại, mở ra kỷ nguyên mới cho dân tộc Việt Nam: kỷ nguyên độc lập, tự do và xây dựng đất nước. Nhưng tại sao Bác Hồ lại chọn đúng ngày 2/9 để tuyên bố với toàn thể nhân dân và thế giới về nền độc lập của dân tộc ta?
Để trả lời câu hỏi này, chúng ta cần nhìn lại bối cảnh lịch sử, tình hình chính trị trong nước và quốc tế lúc bấy giờ, cùng với tầm nhìn chiến lược, sự khôn khéo và nhãn quan chính trị kiệt xuất của Chủ tịch Hồ Chí Minh.
1. Bối cảnh lịch sử trước ngày 2/9/1945
Sau gần một thế kỷ bị thực dân Pháp đô hộ và hơn 5 năm chịu cảnh phát xít Nhật cai trị, nhân dân ta đã phải sống trong cảnh “một cổ hai tròng” vô cùng cực khổ. Đặc biệt, nạn đói khủng khiếp cuối năm 1944 – đầu năm 1945 đã khiến hơn 2 triệu đồng bào ta chết đói. Sự tàn bạo của chế độ cai trị thực dân – phát xít càng thôi thúc nhân dân vùng lên.
Tháng 8/1945, khi Nhật Bản đầu hàng phe Đồng minh, thời cơ “ngàn năm có một” xuất hiện. Lực lượng phát xít Nhật tại Đông Dương suy yếu, quân đội viễn chinh Pháp bị mất chỗ đứng, bộ máy tay sai tan rã. Dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Đông Dương và Chủ tịch Hồ Chí Minh, nhân dân ta đã đồng loạt đứng lên làm Cách mạng Tháng Tám và giành chính quyền trong cả nước.
Đến cuối tháng 8/1945, chính quyền cách mạng đã được thành lập trên phạm vi cả nước. Tuy nhiên, nền độc lập mới giành được còn mong manh. Việt Nam đang đứng trước nguy cơ bị các thế lực đế quốc quay trở lại xâm lược. Vì vậy, cần phải có một sự kiện mang tính lịch sử, một tuyên bố mạnh mẽ để khẳng định với nhân dân trong nước và toàn thế giới rằng dân tộc Việt Nam đã giành được độc lập, đã có chính quyền cách mạng hợp pháp.
2. Ngày 2/9/1945 – một sự lựa chọn mang tính lịch sử
Chủ tịch Hồ Chí Minh và Ban Thường vụ Trung ương Đảng đã cân nhắc rất kỹ lưỡng về thời điểm công bố nền độc lập. Có nhiều lý do để Người lựa chọn ngày 2/9:
a. Về tình hình quốc tế
Ngày 2/9/1945 là ngày đại diện Nhật Bản ký văn kiện đầu hàng không điều kiện Đồng minh trên chiến hạm Missouri của Mỹ. Đây là dấu mốc chính thức chấm dứt Chiến tranh thế giới thứ hai. Việc chọn cùng một ngày đọc Tuyên ngôn Độc lập mang ý nghĩa đặc biệt: Việt Nam không chỉ thoát khỏi ách thống trị của Nhật mà còn gắn nền độc lập của mình với trật tự thế giới mới sau chiến tranh.
Bằng cách đó, Bác Hồ muốn khẳng định với quốc tế rằng: dân tộc Việt Nam có quyền tự quyết, phù hợp với tinh thần của Hiến chương Đại Tây Dương (1941) và Tuyên ngôn Liên hợp quốc (1942) về quyền dân tộc tự quyết. Đây là bước đi ngoại giao khôn khéo, nhằm tranh thủ sự ủng hộ của các nước Đồng minh và dư luận tiến bộ trên thế giới.
b. Về tình hình trong nước
Sau thành công của Cách mạng Tháng Tám, khí thế cách mạng của nhân dân cả nước đang dâng cao, niềm tin vào chính quyền cách mạng mới thành lập rất lớn. Tuy nhiên, đất nước lúc đó vẫn còn bộn bề khó khăn: nạn đói, giặc dốt, nguy cơ ngoại xâm, lực lượng thù địch trong và ngoài nước chực chờ.
Trong bối cảnh ấy, việc chọn ngày 2/9 để công bố Tuyên ngôn Độc lập, tổ chức mít tinh lớn tại Quảng trường Ba Đình là cách để tập hợp, củng cố và phát huy sức mạnh đoàn kết toàn dân. Đây là lời khẳng định với đồng bào cả nước rằng: chính quyền cách mạng thực sự là của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân.
c. Về ý nghĩa chính trị
Ngày 2/9 đã trở thành biểu tượng kép:
- Trên thế giới, đó là ngày chiến tranh kết thúc, mở ra một kỷ nguyên hòa bình.
- Ở Việt Nam, đó là ngày khai sinh ra một nhà nước dân chủ nhân dân đầu tiên ở Đông Nam Á.
Bằng cách chọn ngày 2/9, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã biến sự kiện trọng đại của dân tộc hòa quyện cùng sự kiện lịch sử toàn cầu, nâng tầm ý nghĩa của nền độc lập Việt Nam.
3. Ý nghĩa của việc chọn ngày 2/9
Việc Bác Hồ chọn ngày 2/9 để đọc Tuyên ngôn Độc lập không chỉ mang ý nghĩa nhất thời mà còn để lại giá trị lâu dài cho lịch sử dân tộc.
a. Khẳng định chủ quyền dân tộc
Tuyên ngôn Độc lập ngày 2/9/1945 là lời tuyên bố đanh thép với toàn thế giới: dân tộc Việt Nam đã đứng lên tự giải phóng mình, thoát khỏi mọi ách thống trị ngoại bang. Đây là sự khẳng định chủ quyền quốc gia trước dư luận quốc tế trong thời điểm các thế lực thực dân đang nhăm nhe trở lại.
b. Củng cố niềm tin của nhân dân
Việc chọn đúng thời điểm, tổ chức cuộc mít tinh lịch sử có sự tham gia của hàng chục vạn đồng bào tại Quảng trường Ba Đình đã củng cố mạnh mẽ lòng tin của nhân dân đối với cách mạng, đối với Bác Hồ và Chính phủ lâm thời. Sự kiện ấy đã biến niềm vui độc lập thành sức mạnh tinh thần to lớn để nhân dân ta bước vào chặng đường mới.
c. Đặt nền móng ngoại giao
Tuyên ngôn Độc lập ngày 2/9 không chỉ gửi tới nhân dân Việt Nam mà còn gửi tới bạn bè quốc tế. Bác Hồ đã viện dẫn Tuyên ngôn độc lập Mỹ năm 1776 và Tuyên ngôn Nhân quyền và Dân quyền Pháp năm 1791 để khẳng định lẽ phải của dân tộc ta. Điều này cho thấy sự khéo léo trong ngoại giao, tranh thủ sự đồng tình của thế giới, đặc biệt là các nước lớn.
4. Giá trị trường tồn của ngày 2/9
Hơn 79 năm đã trôi qua, ngày 2/9 không chỉ là ngày độc lập của dân tộc mà còn là ngày hội lớn, ngày thiêng liêng trong lòng mỗi người Việt Nam. Đây là dịp để chúng ta tưởng nhớ công lao của Chủ tịch Hồ Chí Minh và các bậc tiền nhân đã hy sinh vì độc lập, tự do của Tổ quốc.
Ngày 2/9 còn nhắc nhở thế hệ hôm nay và mai sau rằng: độc lập dân tộc không phải tự nhiên mà có, đó là thành quả của biết bao xương máu và mồ hôi của cha ông. Vì thế, mỗi người dân Việt Nam đều có trách nhiệm gìn giữ, bảo vệ và xây dựng đất nước ngày càng giàu mạnh, văn minh.
Việc Bác Hồ chọn ngày 2/9/1945 để đọc Tuyên ngôn Độc lập không phải là sự ngẫu nhiên mà là một quyết định lịch sử sáng suốt, mang tầm nhìn chiến lược. Đó là sự kết hợp hài hòa giữa thời cơ trong nước và quốc tế, giữa yêu cầu cấp bách và ý nghĩa lâu dài, giữa khát vọng độc lập của dân tộc và sự đồng tình của thế giới.
Ngày 2/9 đã trở thành mốc son chói lọi trong lịch sử dân tộc Việt Nam, mở ra kỷ nguyên độc
